Istotnym elementem projektu „Badania i upowszechnienie nowatorskich dokonań gospodarczych i społecznych Spółki Gazolina w II RP” dofinansowanego przez Ministra Nauki i Edukacji w ramach programu Nauka dla Społeczeństwa (nr identyfikacyjny NdS/550914/2022/2022) były badania naukowe zachowanego zbioru materiałów archiwalnych i dokumentów związanych z działalnością spółki paliwowej „Gazolina”.
Od początku realizacji projektu Fundacja Niepodległości współpracuje z rozproszonymi po świecie potomkami współtwórców spółki Gazolina, m.in. zrzeszonymi w ramach Stowarzyszenia Gazolina Wieleżyński. To właśnie dzięki wieloletniemu wysiłkowi potomków twórców spółki „Gazolina”, Mariana Wieleżyńskiego i Władysława Szaynoka, udało się zgromadzić w kraju bezcenne dokumenty świadczące o niezwykłej historii pionierskiego przedsięwzięcia gospodarczego.
Fundacja Niepodległości po natrafieniu na te wyjątkowe rodzinne archiwa postanowiła umożliwić ich upowszechnienie, poprzez realizację projektu badawczo – popularyzatorskiego, dofinansowanego w ramach programu Nauka dla Społeczeństwa. Efekty tych badań zostały zaprezentowane w ramach objętej projektem konferencji i w związanych z nią publikacjach, które dostępne są na tej stronie w sekcji „Do pobrania”. Uporządkowane archiwistycznie i zdigitalizowane dokumenty, przechowywane w rodzinnym archiwum Stowarzyszenia Gazolina Wieleżyński w Brwinowie k/ Warszawy (dalej: Archiwum Brwinów), są prezentowane na tej stronie w sekcji „Struktura inwentarza”.
Poniżej komentarz dr. hab. Jacka Gołębiowskiego, prof. KUL, który wraz z dr. hab. Tomaszem Nowickim, prof. KUL oraz dr. hab. Piotrem Rachwałem, prof. KUL prezentował efekty przeprowadzonych w ramach projektu badań na konferencji naukowej „Wspólna praca, wspólny plon – sukces spółki paliwowej Gazolina w II RP”, w dniach 9-10 października 2023 r. w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II.
Instytut Historii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II od kilkunastu lat prowadzi zakrojone na szeroką skalę badania nad dziedzictwem kulturowym, społecznym Polski w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Europie Zachodniej, Brazylii, Argentynie. Staramy się ukazać wybitne osobowości polskiego życia społecznego, politycznego i upowszechniać ich dorobek zarówno w kraju, jak i najważniejsze elementy historii Polski pokazywać polskiej emigracji.
Po konsultacjach z Fundacją Niepodległości postanowiliśmy rozszerzyć nasze badania o przestrzeń historii gospodarczej II Rzeczypospolitej Polskiej, by najważniejsze osiągnięcia tego pięknego okresu historii upowszechnić także za granicą wśród emigrantów. Udało nam się nawiązać, za pośrednictwem Fundacji Niepodległości, kontakt z rodziną inżyniera Mariana Wieleżyńskiego i inżyniera Władysława Szaynoka i dzięki temu mieliśmy bezpośredni dostęp do archiwów związanych z działalnością spółki paliwowej „Gazolina”.
Spółka paliwowa „Gazolina” należy do najważniejszych, najwybitniejszych, najbardziej innowacyjnych firm, które stanowiły podłoże życia gospodarczego II Rzeczpospolitej Polskiej. Dzięki jej zaangażowaniu jako pierwsi w Europie skropiliśmy gaz, który w postaci płynnej był eksportowany m.in. do Belgii. Dzięki Gazolinie można było zgazyfikować miasto, które stało się wzorem aktywności gospodarczej Polski, czyli Gdynię. Dzięki Gazolinie wreszcie rurociągami dostarczano gaz z Zagłębia Borysławskiego do Lwowa.
Spółka paliwowa „Gazolina” należy do największych, najwybitniejszych firm, które tworzyły niezależność gospodarczą II Rzeczpospolitej Polskiej. Dlatego też cieszę się, że przeprowadzone badania pozwolą nam na upowszechnienie tej pięknej części gospodarczej historii Polski. Badania przeprowadziło dwóch wybitnych profesorów Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, profesor Tomasz Nowicki i profesor Piotr Rachwał, którzy są doskonale znani Polonii i biorą udział w upowszechnianiu dziedzictwa kulturowego i gospodarczego Polski. Szczególnymi efektami tych prac, są pozyskane i opisane informacje związane z częścią społeczną działalności spółki „Gazolina”. Mamy tu na myśli akcjonariat pracowniczy oraz te zabiegi, które uniemożliwiły przejęcie tej bardzo cennej polskiej jednostki przez obcy kapitał.
Istotnym rezultatem badań naukowych zrealizowanym także w ramach projektu było wydanie dwóch pozycji książkowych towarzyszących naszej konferencji. Jedna to ponowne wydanie biografii pana inżyniera Wieleżyńskiego, spisanej przez jego syna Leszka Wieleżyńskiego (pierwsze wydanie w 1985 roku w Londynie), druga zaś to reprint raportu spółki „Gazolina” z 1937 roku z okazji 25-lecie jej istnienia. We komentarzu do biografii pana inżyniera Wieleżyńskiego udało nam się też scharakteryzować clou dorobku związanego z analizą źródeł dotyczących spółki „Gazolina”.
Mam nadzieję, że owoce tej pracy potwierdzają, że nauki humanistyczne mogą przyczynić się do budowania patriotyzmu gospodarczego Polski poprzez ukazywanie najważniejszych przedsięwzięć, wyników ich pracy i poprzez upowszechnianie je zarówno w Polsce, jak i za granicą.